Agnieszka Tosik

 

---

Ćwiczenia słuchu fonematycznego

Słuch fonologiczny, fonematyczny – to zdolność identyfikowania, porównywania i odróżniania fonemów według ich cech dystynktywnych np. głosek z-s, które brzmią podobnie, ponieważ różnią się tylko jedną cechą dystynktywną - dźwięcznością, stąd możliwość odróżniania takich słów jak koza-kosa. Dziecko potrafi wyodrębnić z potoku mowy zdania, w zdaniach – wyrazy, w wyrazach – sylaby, w sylabach – głoski, a także ustalić kolejność głosek w wyrazie. Jest podstawowym elementem determinującym prawidłowy rozwój mowy oraz umiejętności czytania i pisania

W zaburzeniach słuchu fonematycznego obserwuje się następujące błędy:

W wypowiadaniu się:

• częste wady wymowy
• mały zasób słownictwa
• trudności w budowaniu zdań, tworzeniu opowiadań
• skracanie wyrazów o trudnej konstrukcji fonetycznej
• trudności w zapamiętywaniu i powtarzaniu trudnych wyrazów i dłuższych zdań
• agramatyzmy

W pisaniu:

• zniekształcenia pisowni, zlepki liter
• mylenie liter b-p, d-t, g-k, z-s, dz-c, sz-s
• trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami, dwuznakami, z głoskami tracącymi dźwięczność
• trudności w analizie zdań na wyrazy, wyrazów na sylaby i głoski
• opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów, gubienie liter, przestawianie ich kolejności
• przestawianie szyku dyktowanych wyrazów
• trudności we wszystkich rodzajach pisania: ze słuch, z pamięci, z przepisywaniem

W czytaniu:

• długo utrzymujące się literowanie utrudniające syntezę sylabową i wyrazową
• przekręcanie wyrazów, pomijanie lub dodawanie podobnie brzmiących, zgadywanie wyrazu
• mylenie znaczenia wyrazów o podobnym brzmieniu
• niewłaściwa intonacja czytanych tekstów
• bardzo wolne tempo czytania

 

ĆWICZENIA I ZABAWY SŁUCHOWE DLA DZIECI 3,4-LETNICH

·wsłuchiwanie się w dźwięki i odgłosy z otoczenia.

·identyfikowanie odgłosów dochodzących z otoczenia (sali, ulicy, podwórka, lasu itp.)

·wspólne z dzieckiem zabawy z wykorzystaniem grzechotek, pozytywek, pokrywek, instrumentów perkusyjnych.

·wytwarzanie i rozpoznawanie odgłosów, dźwięków wytwarzanych poprzez np. potrząsanie pudełeczek (groch, kasza, kamyki itp.).

·uwrażliwienie na inne charakterystyczne dźwięki np. odbijanie piłeczki gumowej, klaskanie, darcie papieru, lanie wody, wypuszczanie powietrza z balonika –zachęcanie dziecka do wytwarzania tych dźwięków.

·rozpoznawanie natężenia dźwięku, głośności (cicho-głośno) jego źródła, kierunku.

·rozpoznawane przyspieszonego lub zwolnionego tempa, ilustrowanie go ruchem (np. przez wyklaskiwanie).

·rozpoznawanie ilości usłyszanych dźwięków –wygrywanie ich ilości np. na bebenku.

·kierowanie się w stronę źródła dźwięku (np. z zamkniętymi oczami).

·różnicowanie i naśladowanie odgłosów zwierząt (np. nagranych na płycie)-koza –me, me, me,-kot –miau, miau, -pies –hau, hau, hau,-baran –bee, bee, bee,-krowa –mu, mu, mu,-koń –iha, iha, ihaaa,-kukułka-kuku, kuku itp.

·rozpoznawanie dźwięków zagłuszanych innymi (np. w trakcie słuchania muzyki dziecko rozpoznaje inne).

ĆWICZENIA I ZABAWY SŁUCHOWE DLA DZIECI 5,6-LETNICH

Analiza i synteza wyrazowa

·rysowanie tylu kółeczek ile jest wyrazów w zdaniu,

·liczenie wyrazów w zdaniu,

·wyodrębnienie określonego wyrazu ze zdania,

·układanie zdania z podanym wyrazem,

·przedstawienie zdania za pomocą obrazu graficznego np. za pomocą pasków papieru, żetonów,

·układanie zdań o podanej liczbie wyrazów.

Analiza i synteza sylabowa

·wyklaskiwanie, wystukiwanie sylab,

·przecinanie nożyczkami napisanego wyrazu na części sylabowe,

·rzucanie piłeczki do kosza z jednoczesnym wybrzmiewaniem sylaby,

·rozpoznawanie danej sylaby wśród innych,

·liczenie sylab w wyrazie,

·wydzielanie sylab w wyrazach przy śpiewaniu z marszem,

·wydzielanie sylab w nagłosie, wygłosie, śródgłosie wyrazów,

·kończenie wyrazów rozpoczynających się na daną sylabę,

·tworzenie wyrazów przez dodawanie sylab początkowych do znanych sylab końcowych (ma-li-na = dra-bi-na)

·tworzenie wyrazów rozpoczynających się końcową sylabą wyrazu poprzedniego, (np. tecz-ka = ka-lo-sze).

·rozwiązywanie rebusów obrazkowych,

·rysowanie, wycinanie, wskazywanie przedmiotów, w których nazwach są określone sylaby.

Analiza i synteza głoskowa

·wyróżnianie i wybrzmiewanie samogłosek i spółgłosek w nagłosie,

·grupowanie obrazków, których nazwy zaczynają się daną głoską,

·odróżnianie głosek od innych przez np. klaskanie, gdy słyszy się daną głoskę,

·tworzenie wyrazów na podstawie podanej głoski początkowej,

·wyodrębnianie końcowej głoski w słowach (bez głosek miękkich dźwięcznych i nosowych),

·wskazywanie obrazków, przedmiotów, których nazwy kończą się dana głoską,

·dobieranie par obrazków, w których nazwa jednego rozpoczyna się głoską, jaką kończy się nazwa drugiego,

·wysłuchiwanie i wybrzmiewanie głosek w nagłosie,

·wyróżnianie środkowej głoski w wyrazach,

·dobieranie obrazków, których nazwy posiadają daną głoskę w środku,

·wyodrębnienie podanej głoski w różnych pozycjach wyrazów,

·liczenie głosek w wyrazach,

·wyszukiwanie wyrazów posiadających daną głoskę,

·tworzenie nowych wyrazów przez dodanie lub odcięcie początkowej głoski (as –las, Alinka –linka),

·układanie „łańcuszka” obrazków wg głoski w nagłosie i wygłosie np. nożyczki–indyk –kura –auto itp.,

·różnicowanie wyrazów, obrazków różniących się jedna głoską np. „pokaż gdzie?” bułka –półka, domek –Tomek, góra –kura, bal –pal, bąk –pąk, dama –tama, biurko –piórko, koza –kosa, rak –lak, sale –szale, tacka –taczka, kos –kosz itp.

 

Propozycja zabawy słuchowej: Rodzic czyta wyrazy, dziecko wskazuje poprawną odpowiedź.

 

 

---

 

TERAPIA RĘKI – TERAPIĄ MOWY

Istnieje związek pomiędzy rozwojem mowy a motoryką precyzyjną rąk. Ma to neurofizjologiczne uzasadnienie. W korze mózgowej ośrodki odpowiedzialne za ruchy ręki znajdują się w bliskiej lokalizacji z ośrodkami zawiadującymi ruchami artykulacyjnymi. Dla czynności mówienia (artykułowania głosek, sylab, słów, zdań oraz rozbudowanych wypowiedzi językowych) istotny jest rozwój motoryki całego ciała, szczególnie zaś motoryki małej, motoryki precyzyjnej. Od sprawności ruchowej rąk zależy sprawność aparatu mowy (sprawność artykulatorów). Z kolei od sprawności ruchowej aparatu mowy zależy zdolność artykułowania. Ruchy artykulacyjne są szybkie i precyzyjne, a przechodzenie od jednych głosek do drugich wymaga właściwego czucia ułożenia narządów mowy. Zdolność mówienia jest więc niezwykle złożoną, skomplikowaną czynnością motoryczną. Wszystkie zabawy rozwijające sprawność manipulacyjną, czyli  ruchy precyzyjne dłoni i palców działają stymulująco na rozwój mowy dziecka, pobudzają ośrodki mowy w mózgu, dlatego też są nieodłącznym elementem terapii logopedycznej.

Proponuje się dzieciom następujące zabawy manualne:

• ugniatanie ciasta, plasteliny, modeliny,
• malowanie farbami (we wczesnym stadium nie malujemy pędzlem, ale całą dłonią, palcami),
• łamanie patyczków,
• nawlekanie na sznurowadło koralików, guzików, makaronu,
• targanie, zgniatanie, darcie papieru,
• wycinanie,
• odciskanie kształtów za pomocą foremek,
• zbieranie ryżu, grochu, fasoli,
• budowanie z klocków,
• zabawy paluszkowe polegające na wykonywaniu ruchów palców i dłoni wraz z wypowiadanym wierszykiem.

Pomysły na zabawy usprawniające małe i duże rączki znajdziesz w artykule: https://logopediadladzieci.pl/raczki-i-paluszki-w-akcji/

Propozycja filmiku – ćwiczenia z zakresu małej motoryki:

 

Źródło: Czasopismo Forum logopedy 2017- artykuł Karina Kacprzyk- Mechuła „Terapia ręki terapią mowy”.

 

 

 

---

Stymulacja wzroku

Zmysł wzroku pełni w naszym życiu niezwykle ważną rolę. Dzięki niemu możemy sprawnie poruszać się i orientować w przestrzeni, wykonywać czynności dnia codziennego, uprawiać sporty czy zdobywać wiedzę o świecie. Nieprawidłowe przetwarzanie i integracja bodźców wzrokowych niekorzystnie wpływa na rozwój dziecka, w tym również na rozwój mowy. Dlatego ważnym elementem z punktu widzenia rozwoju poznawczego dziecka jest stymulacja analizatora wzroku.

Propozycja zadania to krótki film, który prezentuje ćwiczenia z zakresu stymulacji wzroku.

Zapraszam do zabawy

 

 

 

---

 

Masaż logopedyczny – proponuję najprostszą formę masażu. Każdy rodzic może wykonać taki masaż swojemu dziecku. Dzięki niemu zmniejszamy nadwrażliwość okolicy ustno-twarzowej oraz zwiększamy kontrolę nad mięśniami twarzy.

Do masażu potrzebujemy oliwki albo kremu, którym nacieramy twarz oraz szyję dziecka. Masaż wykonujemy palcami wskazującymi i środkowymi albo kciukami. Masujemy symetrycznie obie części twarzy poprzez rozcieranie, możemy  również lekko obszczypywać, oklepywać, ugniatać. Masujemy od dołu ku górze.  Strzałki wskażą nam kierunek. Najpierw masujemy szyję, potem okolicę  podbródka, brody, potem usta, policzki, nos, czoło. Na końcu okolice oczu, które tylko rozcieramy ruchami okrężnymi. 

 

 

 

Żródło: B. Odowska-Szlachcic „Metoda integracji sensorycznej we wspomaganiu rozwoju mowy u dzieci z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego.”

 

---

Łamańce językowe –  wierszyki do doskonalenia prawidłowej wymowy

• Szedł Sasza suchą szosą, same Saszę nogi niosą.
• Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego.
• Stół z powyłamywanymi nogami.
• W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie.
• W gąszczu szczawiu we Wrzeszczu klaszczą kleszcze na deszczu.
• Król królowi tarantule włożył czule pod koszule.
• Żółta żaba żarła żur.
• Czarna krowa w kropki bordo, żuła trawę kręcąc mordą.
• Ząb zupa zębowa, dąb zupa dębowa.
• Jola lojalna, Jola nielojalna.
• Dzwonił deszcz o deseczki i deszczułki.
• Wróbelek Walerek miał mały werbelek, werbelek Walerka miał mały felerek.
• Gdy Pomorze nie może, to pomoże może morze, a gdy morze nie pomoże, to pomoże może Gdańsk.
• Turlał goryl po górach kolorowe korale, rudy góral, kartofle tarł na tarce wytrwale.
• Spadł bąk na strąk, a strąk na pąk. Pękł pąk, pękł strąk, a bąk się zląkł.
• Czarny dzięcioł z chęcią pień ciął.
• Oto płotek, a to błotko, a tu tupta kotek z kotką – słodko kotkom tuptać płotkiem i nie tytłać kudłów błotkiem.

 

 

---

POMÓŻ DZIECKU W MOWIE PRZEZ ĆWICZENIA RUCHOWE

Podstawowymi wskaźnikami wyznaczającymi rozwój mowy u dziecka są przede wszystkim ogólne zdolności ruchowe, prawidłowy poziom napięcia mięśniowego oraz rozwój małej motoryki. Dlatego szczególne znaczenie dla kształtowania się mowy odgrywają zdolności ruchowe. Przedstawię kilka ćwiczeń wspomagających rozwój mowy. Są to proste ćwiczenia, które bez problemu możemy wykonywać w domu. Ćwiczenia te stymulują nasz układ przedsionkowy, proprioceptywny (czucie głębokie), czucie powierzchniowe,  ruchy naprzemienne koordynujące półkule mózgowe.

Zapraszam do ćwiczeń.

 

- Skoki obunóż w miejscu, do tyłu, na boki,

- Przeskakiwanie z nogi na nogę,

- Chodzenie po wyznaczonym wąskim torze, prostym i krętym (może być to lina, taśma) do przodu, do tyłu, bokiem,

- Wahadłowe ruchy głową,

- Odwracanie głowy w lewo, w prawo, w górę, w dół,

- Skoki pajacyka,

- Zeskakiwanie z ławeczki, niskiej kanapy,

- Przesuwanie do przodu krążka podczas skakania na jednej nodze (gra w klasy),

- Turlanie się po materacu w różnych kierunkach, turlanie się po podłodze,

- W siadzie kręcenie się w kółko na pośladkach,

- Zawijanie dziecka w koc tzw. naleśnik,

- Zabawy w przepychanie i siłowanie się: rodzic i dziecko stykają się plecami, nogami, dłońmi,

- Przenoszenie za głowę piłki utrzymywanej między nogami w leżeniu na plecach,

- Zwijanie ciała w kłębek,

- Zabawa w robienie orłów na śniegu w pozycji leżącej,

- W leżeniu na plecach unoszenie prawej ręki i lewej nogi, lewej ręki i lewej nogi,

- Na stojąco dotykanie na zmianę prawym łokciem lewego kolana, lewym łokciem prawego kolana,

- Na stojąco dotykanie za plecami prawą ręką lewej pięty ze skrętem tułowia w prawo, lewą ręką prawej pięty ze skrętem tułowia w lewo,

- W pozycji na czworakach prostowanie prawej ręki i lewej nogi następnie lewej ręki i prawej nogi,

- Kreślenie na plecach siedzącego dziecka znaków, liter, cyfr, figur, dziecko odgaduje, wskazuje odpowiedź, mając wzory tych znaków przed sobą,

- Wskazywanie miejsca dotyku bez udziału wzroku (rodzic dotyka swoim palcem różnych części ciała dziecka),

- Masowanie całego ciała lub wybranych części, może to być ugniatanie, oklepywanie, głaskanie, ściskanie,

- Leniwe ósemki – dziecko staje prosto wyciąga przed siebie lewą rękę unosi do góry kciuk i w powietrzu zaczyna rysować leżącą ósemkę ( możemy narysować wzór takiej ósemki na kartce). Rysowanie zaczyna się od  środka ku górze lewą pętelkę, wracamy do punktu przecięcia i rysujemy prawą pętelkę. Dziecko  śledzi ruch kciuka nie poruszając przy tym głową, tylko oczami. Po 3-4 powtórzeniach zmienia rękę i powtarza ćwiczenie od początku, a na zakończenie splata dłonie i rysuje ósemkę obiema rękami – wystającymi kciukami. Leniwe ósemki można też oczywiście rysować na papierze.

 

 

---

Wierszyki, które pomogą w nauce prawidłowej wymowy poszczególnych głosek i usprawnianiu narządów mowy:

GŁOSKI CISZĄCE ( Ś, Ź, Ć, DŹ)

“Ślimak” (Autor nieustalony)
Szedł po drodze ślimak
Do szkoły się uczyć.
I tak wciąż powtarzał:
śma-śma
śmo-śmo
śmu-śmu
śme-śme
śmy-śmy
śmą-śmą
śmę-śmę
Taki śmieszny ślimak,
co uczyć się chciał

“Dwa malutkie misie” (Autor nieustalony)

Dwa malutkie misie
chcą potańczyć dzisiaj.
Hopsa-hopsa, dana-dana,
tańczą misie dziś od rana.
Dwa malutkie misie
Tańczą z nami tak.

GŁOSKA [L]

“Lalki i koleżanki”( A. Walencik- Topiłko)

Ala, Ola, Ula, Ela mają lalki.
Lalka Ali to Lola.
Lalka Oli to Kola.
Lalka Uli to Milka.
Lalka Eli to Lilka.
Pojechały raz na molo
popijając lody colą.
Tam też plotły różne plotki:
Ala, Ola, Ula, Ela.
Lato było to upalne ,no więc wielką kąpiel w wannie była teraz w
dalszych planach:
Ali, Loli, Oli, Koli, Ulki, Milki, Eli, Lilki

 “Kołysanka” (A. Chrzanowska)

Malusieńka lala na spacerze była,
bardzo się zmęczyła.
Luli, lalko, luli, luli u matuli.
Luli, lalko, luli, mama Cię utuli.

 “Bolek i Lolek” (K. Szoplik)

Kto lubi lody?
- Bolek i Lolek!
Kto chce do wody?
- Bolek i Lolek!
Kto strzela gole?
- Bolek i Lolek!
Kto pilny jest w
szkole?
- Bolek i Lolek!
Lubię oglądać Bolka i Lolka
chociaż ze śmiechu łapie mnie kolka.

GŁOSKI SYCZĄCE ( S, Z, C, DZ)

 „Skarby” (A. Chrzanowska)

U Sabiny na stoliku
różnych skarbów jest bez liku:
spinka, kostka, dwa naparstki,
smacznych pestek ze dwie garstki,
smok wawelski papierowy,
serce, słonik plastikowy,
serpentyna i sakiewka
i niebieska chorągiewka.

 “Słówka” (A. Chrzanowska)

Zapytała mądra sówka
- Jak piszemy trudne słówka:
stół, klasówka, suwak, pustka,
sum, truskawka, sokół, chustka?
i pytała ciągle sówka:
Jak piszemy trudne słówka:
Sówka, pusty, mus i usta
i spódnica, i kapusta.

GŁOSKI SZUMIĄCE ( SZ, Ż, CZ, DŻ)

“Trzy kurki” (S. Rostworowski )

Wyszły w pole kurki trzy
i gęsiego sobie szły.
Pierwsza z przodu, w
środku druga, trzecia z tyłu,
oczkiem mruga.
I tak sznurkiem kurki
trzy,
raz dwa, raz dwa, w pole szły...

“Lato” (J. Nowak)

Szumi, szumi woda, szumi, szumi las,
szumią, szumią pola lato wita nas.
Szumi, szumi woda, szumi, szumi las,
szumią, szumią pola wiatr ochłodzi nas. 

“Liski” (Autor nieustalony)

Leży w norce lisek. Stoi obok żona.
Wygraża mu łapką, bo jest obrażona.
Co włożę do garnka, gdy pusta spiżarka.
Żywo! Wstawaj, mój panie, i na polowanie.

“Żuczek” (Hanna Ożogowska)

Jedna żabka z drugą żabką napotkały żuka,
stał na drodze, gorzko płakał
swojej mamy szukał.
Pocieszały żabki żuka:
- Twoja mama w lesie,
widziałyśmy,
szła z koszykiem- jagód ci przyniesie.

GŁOSKA (R)

“Trąbki Rysia” (Autor nieustalony)

Rysio cztery trąbki ma i na każdej pięknie gra.
Na pierwszej gra: tra, tra, tra.
Na drugiej gra: tru, tru, tra.
Na trzeciej gra: tre, tre, tra.
Na czwartej gra: try, try, tra.
Rysio brata Jurka ma, razem z bratem gromko gra:

tra, tre, tra,
tra, tru, tra,
tre, tro, tra,
tra, try, tra.
Rysio cztery siostry ma, każda sama pięknie gra.
Marta gra: tru, tro, tra,
Renia gra: tre, try, tra,
Irka gra: try, tro, tra,
Krysia gra: tru, tre, tra.
Gdy rodzeństwo razem gra słychać gromkie:
tram- tarara
trem- tarara
trym- tarara
trum- tarara
trom- tarara.
 

„Kot i myszka” – utrwalanie grupy spółgłoskowej „ dr”

Myszka jedna mała – DRAP, DRAP, DRAP, DRAP, DRAP
Na płot się wdrapała – DRAP, DRAP, DRAP, DRAP, DRAP
Za nią stary kot – DRAP, DRAP, DRAP, DRAP, DRAP
Wdrapał się na płot – DRAP, DRAP, DRAP, DRAP, DRAP
A za kotem pies Agatki – DRAP, DRAP, DRAP, DRAP, DRAP
Cały w drobne białe łatki – DRAP, DRAP, DRAP, DRAP, DRAP

„Rozgadana papuga” (A. Walencik- Topiłko)

Siedzi papuga na murku na niewielkim podwórku .
Gapi się na świat i mówi
tak: trawa, tratwa, trąbka, brat, broda, brudny, brama, tran .
Potem jedno oko mruży i znów mówi do kałuży:
droga, drugi, drab, drużyna, prośba, prędkość, pręt, drabina .
Kręci głową macha skrzydłem i powtarza mi różne
słowa z głoską [r] .

„Tr” (A. Chrzanowska )

Ma je lustro, futro, trawa,
tron, trolejbus i potrawa.
Na trybunie razem stoją,
trochę się wiatraka boją.
Oblizują miodu plastry,
dwie literki, prawie siostry.
Sok z truskawek popijają
i na trawce w berka grają.